Kostverlorenpark-Verborgen oorlogsverleden midden in Zandvoort

Tussen het groen van Zandvoort ligt een park met een verhaal dat je terugbrengt naar een ingrijpende periode in onze geschiedenis. Het Kostverlorenpark lijkt tegenwoordig een rustig natuurgebied, maar tijdens de Tweede Wereldoorlog werd het omgevormd tot een strategisch militair complex, onderdeel van de beruchte Atlantikwall. Tussen de duinen en het struweel liggen nog altijd stille getuigen: bunkers, mitrailleurstellingen en andere militaire werken die het verhaal van toen levend houden.
Het ontstaan van het “bunkerdorp”
Voor de aanleg van het bunkerdorp onderzochten Duitse ingenieurs eerst de watervoorziening en bepaalden zij waar de bunkers en latrines moesten komen. Nadat de plannen waren goedgekeurd, schakelde men Nederlandse aannemers in om de bouw te realiseren.
Met behulp van treinlorries werden zand en grind aangevoerd. Op de duintoppen is nog steeds grind te vinden, en ergens in het park ligt – half onder het zand – nog een stukje originele treinrails.
Militaire inrichting
Het Kostverlorenpark werd ingericht met in totaal 54 werken:
35 woonschuilplaatsen

8 mitrailleurstellingen (MG-posten) op strategische hoogten

Een ontsmittingsgebouw, keuken en twee privaten

Twee brongebouwen en vier waterputten

Een unieke betonnen paardenstal voor 24 paarden, met aangrenzende wagenloods aan de zuidrand

Natuur onder druk
De militaire bouw had een enorme impact op het landschap. Het oorspronkelijke wandelpark met zijn weelderige begroeiing werd grotendeels verwoest. Het herstel van de flora tot de vooroorlogse staat duurde bijna dertig jaar. Tegenwoordig zorgen de huidige “bewoners” van de bunkers – zoals vleermuizen – samen met natuurbeheerders voor het behoud van dit bijzondere gebied.
Bezoek en beleving
Vandaag de dag is het Kostverlorenpark een unieke combinatie van natuur en militair erfgoed. Wandelaars kunnen genieten van het duinlandschap, terwijl de sporen van het verleden nog duidelijk zichtbaar zijn. Een bezoek is niet alleen een wandeling, maar ook een reis terug in de tijd.

Zandvoorts bunkers: stille getuigen van oorlog en overleven
Van Duitse verdedigingslinie tot noodwoning en nu vervallen erfgoed – de bunkers van Zandvoort hebben in ruim tachtig jaar heel wat bewoners en bestemmingen gekend.
In 1942 moesten gezinnen, zoals dat van Engel Bol, hun huis uit omdat de Duitse bezetter in het wandelpark een verdedigingslinie aanlegde. Er verrezen 38 bunkers en veel natuur ging verloren.
Na de oorlog bleken de bunkers lastig te verwijderen. In 1946 besloot de eigenaar ze te verhuren voor 25 gulden per seizoen. Huurders moesten zelf ramen, deuren en voorzieningen aanbrengen. Dit trok veel mensen aan, maar leidde ook tot problemen: overbevolking, slechte hygiëne en ongewenste situaties. De gemeente stelde strenge regels en er kwam een bewonersbestuur voor toezicht.
Onder leiding van jonkheer P.N. Quarles van Ufford kreeg het Kostverlorenpark een recreatieve functie: wandelpaden, theeschenkerij, dierenverblijven en een speeltuin keerden terug.
Vandaag
Van de 38 bunkers staan er nog 35, sommige in slechte staat. Een aantal is te koop. Door stijgend grondwater en verwaarlozing oogt het park rommelig, maar de betonnen bouwwerken blijven stille getuigen van een bewogen verleden.

zijn huidige bestemming gekregen. Aanvankelijk is er sprake van een janboel. Tegelpaden worden gesloopt en wat bruikbaar
is meegenomen, plundering alom. Er is geen vorm van toezicht of organisatie: wie daar zin in heeft gebruikt een
bunker. De een richt het in als zomerverblijf, de ander maakt er een opslagplaats van.
In de periode van herstel en opbouw, die na de bevrijding ook in Zandvoort aanbreekt, wordt veelal afgerekend met
de Duitse verdedigingswerken. Waar bunkers in de weg staan of gevaar opleveren, worden ze opgeblazen. Dat is echter
een heel dure grap. Meestal worden de bunkers enkel onder het zand bedolven, om misbruik of verloedering van het
duinterrein tegen te gaan of eenvoudig uit esthetisch oogpunt.

Met de enthousiaste steun van de toenmalige terreineigenaar, jonkheer P.N. Quarles van Ufford, slagen zij in
hun opzet. De toewijzing van de zomerhuisjes geschiedt vooral op medische indicatie.
Het Kostverlorenpark wordt ook weer opengesteld voor wandelaars, die net zoals voor de oorlog, een dagkaartje kunnen
kopen. De theeschenkerij is heropend, de dieren attracties komen terug in de gerepareerde kooien en ook de speeltuin
wordt, na een opknapbeurt, weer in gebruik genomen Behalve de manschappenonderkomens krijgen nog twee in de
oorlog geplaatste bouwwerken een nieuwe bestemming: de voormalige wagenloods wordt ingericht als volière met
vele fraaie vogels. De bunkerstal krijgt de paarden van de politie te herbergen.

Anno 2024

De contacten van de "bunkerbewoners" met de Zandvoortse burgerij en overheid alsook met de terrein eigenaar staan
op een goed peil heden ten dage staan er nog maar 35 bunkers op het park waarvan enkele in slechte staat.De bunkers zijn tegenwoordig te koop de bewoners proberen met golfplaten en plastic de bunkers droog te houden het park ziet er nu erg rommelig uit ook het stijgende grondwater is een probleem aan het worden nu moeten dompelpompen de boel droog houden.

meer...